Datief – de derde naamval

De derde naamval heeft als belangrijkste functie het markeren van het meewerkend voorwerp. Ook komt deze naamval voor na bepaalde voorzetsels en werkwoorden en in onpersoonlijke zinnen.

  • Meewerkend voorwerp.
  • Na voorzetsels, zoals к, по.
  • Na werkwoorden, zoals звони́ть (als het gaat om opbellen van personen).
  • In onpersoonlijk zinnen met мóжно, нельзя́, нáдо, не нáдо.

De verbuiging van het zelfstandig naamwoord enkelvoud in de derde naamval staat in het schema hieronder. Klik hier voor een volledig overzicht.

mannelijk vrouwelijk onzijdig
hard zacht hard zacht hard zacht
Enkelvoud
uitgang -y -y
voorbeeld журнáлy рублю́ газéте недéле винý мóрю

Meewerkend voorwerp

Wanneer we over de derde naamval spreken in de functie van meewerkend voorwerp, spreken we ook wel over de recipiënt van de handeling. Daarmee wordt bedoeld dat de derde naamval in een zin de ontvanger van de handeling markeert. Er wordt duidelijk gemaakt voor wie de handeling is bedoeld of op wie men zich oriënteert.

  • Я даю́ Тáне кни́гу. – Ik geef Tanja een boek.

In deze zin is Tanja de ontvanger van de handeling. Tanja is het meewerkend voorwerp en staat dus in de derde naamval.

Voorzetsels

Het voorzetsel к heeft als betekenis → naar, tot aan (in de richting van). Dit moet opgevat worden als (tot) heel dichtbij, maar zonder dat er (lichamelijk) contact is bij personen. Bij richtingaanduiding m.b.t. personen wordt altijd к gebruikt!

  • Я идý к мáме – Ik loop naar mama.
  • Я идý к шкóле – Ik loop naar school.

Het voorzetsel по heeft als betekenis → over de oppervlakte van (door).

  • Я идý по пáрку. – Ik loop door het park.
  • Разговóр по телефóну – Een gesprek over/door de telefoon. (Een telefoongesprek.)

Werkwoorden

Het werkwoord звони́ть regeert de derde naamval wanneer het opbellen van een persoon betreft. Wordt er gebeld naar een instantie of plaats, dan geldt звони́ть в/на + 4e nv.

  • Онá звони́ла пáпе. – Zij belde papa.
  • Я звони́л в фи́рму (v). – Ik belde een firma/bedrijf.
  • Я звони́л в Москвý (v). – Ik belde naar Moskou.

Andere voorbeelden van werkwoorden die gaan met de derde naamval zijn мешáть (storen, hinderen), помогáть (iemand helpen), нрáвиться (bevallen; leuk/prettig/ lekker vinden).

  • Я никомý не бýду мешáть. – Ik zal niemand storen.
  • Ты мóжешь мне помóчь готóвиться? – Kun/wil je mij helpen bij mijn huiswerk?
  • Мне бóльше нрáвится шампáнское. – Ik vind champagne lekkerder.

Onpersoonlijke zinnen

In onpersoonlijke zinnen met мóжно, нельзя́, нáдо, не нáдо staat de persoon die in de Nederlandse zin onderwerp is in de derde naamval.

  • Мне нáдо позвони́ть в Москвý. – Ik moet naar Moskou bellen.

Accusatief – de vierde naamval

3 Comments

  1. yaron
    27 augustus 2018

    Hoi,
    Als K + 3e nv alleen voor een persoon gebruikt wordt, wordt het dan niet:
    я иду в школу, (in de 4e nv) want school is geen persoon. Of is het onderwerp (ik) hier al genoeg om aan die ‘persoons eis’ te voldoen?

    • Dénis van Vliet
      31 augustus 2018

      Klopt. я иду в школу is correct, gewoon vierde naamval dus. De derde naamval gebruik je alleen bij dingen die bezield zijn: personen en dieren.

  2. Harmen Dijkhuizen
    2 februari 2019

    Hoi Yaron, dank voor je bericht. Ik snap de verwarring.

    – ‘naar mama’ kan alleen worden uitgedrukt door к мáме. Het voorzetsel к (+3) heeft hier zijn prototypische betekenis ‘beweging van objecten, personen etc. in de richting van een doel zonder direct contact daarmee’. Dat ‘zonder direct contact’ is belangrijk.

    – In situaties van beweging naar een doel suggereert het voorzetsel в (+4) dat er na het bereiken van het doel direct contact ontstaat met dat doel. De zin Я идý в шкóлy betekent daarom ‘Ik loop naar school’ in de betekenis ‘om lessen te volgen in het gebouw’: contact! De combinatie к шкóле is ook correct, maar heeft een andere betekenis. Het betekent ‘naar school’ in de betekenis van ‘in de richting van’ of ’tot aan (het schoolgebouw)’. Er is dus geen contact!

    Als het goed is begrijp je nu dan ook waarom bij personen alleen к + 3e nv. wordt gebruikt en dat bijvoorbeeld в мáмy niet mogelijk is. 🙂

Leave a Reply for yaron

Informatie

Dit artikel is geschreven op 24 jul 2012, en is gearchiveerd onder Naamvallen.

Tags

, , , , ,