Het aspect van het werkwoord

Bijna alle Russische werkwoorden komen paarsgewijs voor. Zo’n paar noemen we een aspectpaar. Eén werkwoord heeft dan twee vormen. Bijvoorbeeld:

писáть написáть schrijven

Beide werkwoordvormen hebben de betekenis ‘schrijven’, alleen het aspect is verschillend. Daarmee wordt de manier bedoeld waarop we kijken naar een handeling of een situatie die door het werkwoord wordt uitgedrukt. De eerste vorm – писáть – heeft het imperfectieve aspect, de andere vorm – написáть – is een werkwoord van het perfectieve aspect.

Een Russisch werkwoord behoort meestal tot één van de twee aspecten en is dus óf imperfectief óf perfectief.

Handeling

Een handeling is een proces (bijvoorbeeld een boek lezen) waarin je zit, hebt gezeten of zou willen zitten. Voor de bepaling van het aspect moeten we kijken naar de termijnen van de handeling. Bij het voorbeeld ‘lezen van een boek’ kan worden afgevraagd of het boek wordt uitgelezen of dat er misschien slechts drie pagina’s worden gelezen en de handeling dan stopt. Iedere handeling heeft daarom twee morfologische vormen: imperfectief of perfectief.

  • Imperfectief → het imperfectieve aspect focust zich op het verloop of proces van de handeling, waarbij grenzen, resultaat, beginfase etc. buiten beschouwing blijven. Bijvoorbeeld: Я читáю кни́гу. – Ik lees een boek. 
  • Perfectief → werkwoorden van het perfectieve aspect focussen zich op de temporele grenzen, termijnen, beginfases en het resultaat van de handeling. Bijvoorbeeld: Я прочитáл кни́гу. – Ik heb het boek (uit)gelezen.

Herkennen en gebruik

Wanneer je een Russische tekst leest en het aspect van een werkwoord probeert te achterhalen kun je letten op signaalwoorden. Per aspect kunnen dat o.a. zijn:

  • imperfectief: чáсто (vaak), дóлго (lang), всегдá (altijd)
  • perfectief: наконéц (eindelijk, tenslotte), потóм (vervolgens, daarna).

Aanwijzingen voor het gebruik van het imperfectieve aspect zijn verder nog:

  • om de tegenwoordige tijd uit te drukken wordt áltijd een werkwoord van het imperfectieve aspect gebruikt
  • na werkwoorden met de betekenis beginneneindigendoorgaan met staat de infinitief in het imperfectieve aspect
  • na не нáдо staat de infinitief in het imperfectieve aspect .
 Imperfectief  Perfectief
 1. proces
→ vertelt iets over (kwaliteit van) de handeling.
 1. resultaat      (situatiewisseling)
 2. herhaling
→ (suggereert regelmatige terugkeer van de handeling).
 2. uniek karakter
 3. meermaligheid
→ meer dan twee keer voorkomende handeling (ligt soms dicht  bij herhaling).
 3. eenmaligheid

NB Door de twee verschillende aspectbetekenissen kan met het imperfectieve en perfectieve aspect de verleden en toekomende tijd worden uitgedrukt. Alléén het imperfectieve aspect kan daarnaast ook de tegenwoordige tijd uitdrukken. (Zie het schema van tijden.)

Vorming en gebruik

Voor het vormen van aspectparen zijn er verschillende manieren:

Imperfectief Perfectief
Voorvoegsels (variëren) писáть
читáть
на|писáть
про|читáть
Achtervoegsels (variëren) да|вá|ть
расскáз|ыв|ать
дать
рассказáть
Verandering in stam ум|ирá|ть
пос|ы|лáть
ум|ерé|ть
послáть
Suppletieve werkwoorden (andere stam, maar dezelfde betekenis) брать взять

 > De vorming van aspectparen

10 Comments

  1. Naam *
    9 juli 2016

    Prima uitgelegd. Nu snap ik het. Dank!

  2. G. Gonggrijp
    16 oktober 2016

    Het zal nog even duren eer ik het ook kan toepassen, maar het principe is duidelijk.

  3. Irma
    17 maart 2017

    Dank voor jullie duidelijke uitleg.

  4. Jacobs Barbara
    8 augustus 2017

    Duidelijk en overzichtelijk! Voor de volhouders en volhoudsters onder ons!
    Russisch is mijn hobby, veel passieve kennis opgebouwd, een super boeiende taal !
    Merci !

  5. Elzina Leur
    6 maart 2019

    Echt goed uitgelegd!!!!!!

  6. Cedric
    22 maart 2020

    Super uitleg, bedankt !

  7. Ik
    12 november 2022

    Ik snap het nu, spasiba!

Geef een reactie

Informatie

Dit artikel is geschreven op 24 jul 2012, en is gearchiveerd onder Werkwoord.

Tags

, , , , , , ,