Het werkwoord – de i-vervoeging

Naast de e-vervoeging van het werkwoord bestaat in het Russisch in de tegenwoordige tijd de i-vervoeging. Deze werkwoorden hebben een -и- in de meeste uitgangen van het paradigma

• Na ж, ч, ш en щ staat in de eerste persoon enkelvoud geen ю, maar у. Na deze medeklinkers staat in de derde persoon meervoud geen я, maar а. Zie hieronder het werkwoord лежaть (liggen) als voorbeeld.

Medeklinkerwisseling en accent

De vervoeging van een i-werkwoord kent drie typen. Er kan sprake zijn van een werkwoord met een medeklinkerwisseling (palatalisatie) en een accentverschuiving (zie любить), een werkwoord met alleen een medeklinkerwisseling (zie добaвить) of een werkwoord dat geen van beide verschijnselen heeft (zie говорить en лежaть).

De wisseling van medeklinker komt voor bij een grote groep werkwoorden van de i-vervoeging en treedt alleen op in de eerste persoon enkelvoud.

Voor de uitgang -ю of -у in de eerste persoon enkelvoud vinden de volgende medeklinkerwisselingen plaats:

с, х                    →   -шу
з, г, д               →   -жу
к, т                   →   -чу
ск, ст, т           →   -щу
б, п, в, ф, м   →   -блю -плю -влю, -флю, -млю

De laatste medeklinkerwisseling komt alleen voor bij de i-vervoeging. De andere veranderingen treden op bij zowel e-werkwoorden als i-werkwoorden op. Bij werkwoorden van de e-vervoeging treden ze bovendien niet alleen op in de eerste persoon enkelvoud, maar in het gehele paradigma. Bijvoorbeeld:

• писáть (schrijven) – пишý, пи́шешь, пи́шет, пи́шем enz.
• сказáть (spreken) – скажý – скáжешь, скáжет enz.

Bij werkwoorden van de e-vervoeging treedt medeklinkerwisseling niet alleen op in de eerste persoon enkelvoud, maar in alle personen.

Een uitzondering is het werkwoord хотeть (willen). Dit werkwoord heeft in het enkelvoud een e-vervoeging en wordt in het meervoud verbogen volgens de i-vervoeging. Let ook op het accent:

• хотéть – хочý – хóтешь – хóтет – хоти́м – хоти́те – хотя́т.

Accentpatroon

Voor het patroon van het accent zijn er drie mogelijkheden. Het kan zijn dat de klemtoon van de infinitief en de eerste persoon enkelvoud op de uitgang ligt en vanaf de tweede persoon enkelvoud op de stam. Zie hiervoor weer het werkwoord любить in het schema hierboven. Bij een werkwoord zonder eindaccent blijft de klemtoon in het gehele paradigma hetzelfde en ligt deze dus overal op de stam (zie добaвить). Ook kan het accent juist overal op de uitgang liggen (zie говорить en лежaть).

Infinitief

Bij het leren van de Russische werkwoorden is het belangrijk om te onthouden dat aan de infinitief slechts tot op zekere hoogte is te zien tot welk type het betreffende werkwoord behoort. De infinitief van i-werkwoorden kan eindigen op -ать, -еть, -ить of -ять, maar bijvoorbeeld het e-werkwoord рабoтать heeft ook de uitgang -ать. Ook is niet altijd te zien wat de presensstam van het werkwoord is. Het is daarom verstandig om de infinitief van werkwoorden te leren samen met de vormen van de eerste en tweede persoon enkelvoud.

Enig houvast bieden de volgende vuistregels:

• Tot de i-vervoeging horen alle meerlettergrepige werkwoorden op -ить, bijvoorbeeld: говори́ть, объясни́ть, повтори́ть, пригласи́ть, купи́ть, готóвить, отвéтить.

• Tot de e-vervoeging horen o.a.:
  – alle secundaire imperfectieven (dit zijn werkwoorden die zijn afgeleid van perfectieve werkwoorden), bijvoorbeeld: расскáзывать, осмáтривать, давáть, повторя́ть;
  – alle werkwoorden waarvan de infinitief eindigt op -овать, -евать, -уть, -ыть, -оть, bijvoorbeeld: совéтовать, ремонти́ровать, вернýть, откры́ть, колóть;
  – alle eenlettergrepige werkwoorden (bij de bepaling van het aantal lettergrepen kunnen we afzien van eventuele voor- en achtervoegsels), bijvoorbeeld: ждать, мочь, жить. стать, остáться (о-стать-ся), поня́ть (по-нять; при-нять, с-нять).

Uit bovenstaande blijkt dat met name van meerlettergrepige werkwoorden op -ать, -еть en -ять niet zonder meer te zeggen is tot welke groep ze behoren.

In tegenstelling tot de e-werkwoorden komt de stam van de tegenwoordige tijd bij de i-vervoeging wel overeen met de infinitiefstam.

Vergelijk bijvoorbeeld de infinitiefstammen van люби|ть, добaви|ть, говори|ть en лежa|ть met de rest van het paradigma.

OEFENBOEK: hoofdstuk 5, oefening 6 en 7