Het zelfstandig naamwoord

Een Russisch zelfstandig naamwoord onderscheidt zich op basis van geslacht, getal en naamval. Het zelfstandig naamwoord is mannelijk (m), vrouwelijk (v) of onzijdig (o), heeft een enkel en een meervoud en kent zes naamvallen.

Het grammaticale geslacht van een zelfstandig naamwoord komt op verschillende manieren tot uiting, o.a. door de vorm van een voorafgaand bijvoeglijk naamwoord. We noemen dat congruentie, oftewel vormovereenkomst tussen elementen die syntactisch (binnen een opgebouwde zin) met elkaar zijn verbonden.

Vergelijk bijvoorbeeld:

• нóвый дом (m) en нóвая газéта (v); het bijvoeglijk naamwoord vormt zich naar het geslacht van het zelfstandig naamwoord.

NB: de lidwoorden – de, het, een – ontbreken in het Russisch

• Что э́то? Это маши́на. – Wat is dat? Dat is een auto.
  А э́то что? Это библиотéка. – En wat is dat? Dat is de bibliotheek.

Meestal is aan de vorm van een zelfstandig naamwoord te zien of het een mannelijk, vrouwelijk of onzijdig woord betreft.

Mannelijk zijn:

• alle woorden die mannelijke personen aanduiden: Бори́с, студéнт (student), брат (broer), муж (echtgenoot, man), пáпа (papa), дя́дя (oom), Вáня;

• alle woorden op een medeklinker zonder het zachte teken: вéчер (avond), лифт (lift), журнáл (tijdschrift), гарáж (garage), трамвáй (tram), вокзáл (station);

• een deel van de woorden eindigend op het zachte teken: день (dag), рубль (roebel), Кремль (Kremlin), учи́тель (leraar).

Vrouwelijk zijn:

• alle woorden op a of я (tenzij ze een mannelijke persoon aanduiden): буты́лка (fles), маши́на (auto), сестрá  (zus), Натáша, шкóла (school), ýлица (straat), ли́ния (lijn), фами́лия (achternaam);

• een deel van de woorden eindigend op het zachte teken: тетрáдь (schrift), любóвь (liefde), ночь (nacht).

Onzijdig zijn:

• alle woorden op o, e of ё: винó (wijn), пи́во (bier), мéсто (plaats), ýтро (ochtend), здáние (gebouw), мóре (zee)

• woorden op –и, -у of –ю* (voor zover ze geen mannelijke personen aanduiden): такси́ (taxi), меню́ (menu);
  *Dit zijn de zogeheten leenwoorden en deze worden niet verbogen!

• een tiental woorden op –мя, waaronder и́мя (voornaam, naam) en врéмя (tijd).

Uit bovenstaande blijkt dat slechts bij zelfstandige naamwoorden die eindigen op het zachte teken (-ь), niet is te zien van welk geslacht ze zijn. Bij deze woorden moet het geslacht dus apart worden geleerd. Een goede manier is om ze te leren in combinatie met een bijvoeglijk naamwoord, een voornaamwoord of het telwoord один (één). Bijvoorbeeld:

• хорóший день of оди́н день (m), моя́ тетрáдь of однá тетрáдь (v).

Verbuigingsklasse

Al eerder is opgemerkt dat naamwoorden worden verbogen, waarmee wordt bedoeld dat ze veranderen van vorm afhankelijk van de functie in de zin. Op grond van de set van uitgangen die zelfstandige naamwoorden krijgen in de verschillende naamvallen, kunnen ze worden ingedeeld in drie verbuigings- of declinatieklassen. Per verbuigingsklasse verschillen dus de uitgangen van de naamvallen.

1е verbuigingsklasse:

• mannelijke woorden op een medeklinker (met of zonder het zachte teken): урóк, теáтр, день, рубль

• onzijdige woorden op о, е of ё: ýтро, кафé, пи́во.

2е verbuigingsklasse

• mannelijke en vrouwelijke woorden op а of я: сестрá, ýлица, пáпа, мáма, Ири́на, Вáня.

3е verbuigingsklasse

• Vrouwelijke woorden op het zachte teken: тетрáдь, ночь, любóвь,

Onzijdige woorden als время en имя worden vaak ook tot de 3e verbuigingsklasse gerekend, hoewel ze op bepaalde punten afwijkend zijn.

In de categorie Naamvallen wordt het gebruik van de naamvallen en de daarbij horende uitgangen van het zelfstandig naamwoord uitvoerig besproken.

> De verbuiging van het zelfstandig naamwoord