Recente artikelen
- Het aanwijzend voornaamwoord тот14 sep 2015
- De vergrotende trap op -e15 jul 2015
- De voegwoorden и, а en но10 jul 2015
- Het voegwoord чтобы08 jul 2015
- De voorwaardelijke wijs06 jul 2015
Recente reacties
- stefaan op De verbuiging van het zelfstandig naamwoord
- Wim traa op Азбука (1) - het Russische alfabet
- Get free iPhone 15: https://en-nou.net/form/upload/go.php hs=e214da024c5c7c4f35210c22bc2d0e41* op Geprefigeerde werkwoorden van beweging
- daudov op Азбука (1) - het Russische alfabet
- daan op Nominatief - de eerste naamval
Азбука (3) – klemtoon en medeklinkers
Klemtoon
Voor de uitspraak van het Russisch is de klemtoon erg belangrijk. Deze is niet vast en moet derhalve per woord worden geleerd. Op deze regel is één uitzondering van toepassing: de letter ё (jo) draagt altijd de klemtoon.
De uitspraak van beklemtoonde en onbeklemtoonde klinkers is erg verschillend. Zoals eerder gezegd worden de meeste onbeklemtoonde klinkers gereduceerd. Dit heeft tot gevolg dat tegenstellingen tussen bepaalde klinkers worden opgeheven.
Enkele details buiten beschouwing gelaten kunnen we de klinkerreductie als volgt noteren:
- Vóór de beklemtoonde lettergreep en na harde medeklinkers vallen [a]* en [o] samen in de klinker [a] zoals opgemerkt in het woord момéнт (moment). Deze klinkt als de eerste klinker in favoriet. Ná de beklemtoonde lettergreep vallen [a] en [o] samen in de klinker [ə], zoals gezien in het woord трáктор. Deze klinkt als de tweede klinker in dokter.
- Na zachte medeklinkers vallen de klinkers [a], [i] en [e] samen in de klinker [ι], als de snel uitgesproken [i] in mineur. De tweede klinker in het woord нóмер (nummer) is hiervan een voorbeeld.
*De rechte haken vormen de zogeheten fonetische transcriptie. Kortweg is fonetiek de leer van de fysieke en fysiologische vorming van de spraakklanken.
Medeklinkers
Evenals de meeste talen heeft het Russisch stemhebbende en stemloze medeklinkers. Als gevolg van assimilatie en stemtoonverlies komt, net als in het Nederlands, de schrijfwijze van de medeklinkers niet altijd overeen met de uitspraak. Assimilatie is de gehele of gedeeltelijke gelijkwording van een medeklinker aan een andere medeklinker. Een Nederlands voorbeeld van stemtoonverlies is de als een [t] uitgesproken letter d in het woord baard. De regels voor beide verschijnselen zijn in het Nederlands en Russisch nagenoeg hetzelfde en komen kort samengevat neer op het volgende:
- Aan het eind van een woord wordt een stemhebbende medeklinker stemloos. Псков klinkt daarom als [pskof], раб als [rap] en воз als [vos]
- Voor een stemloze medeklinker wordt een stemhebbende medeklinker stemloos. лóдка klinkt daarom als [lotka] en вход als [fchot].
- Voor een stemhebbende medeklinker wordt een stemloze medeklinker stemhebbend. сдал klinkt daarom als [zdal], óтдал als [oddal].
- Stemhebbend-stemloos zijn: б-п, в-ф, г-к, д-т, ж-ш en з-с.
- Altijd stemloos zijn: ч, щ, х en ц
- Altijd stemhebbend zijn: л, м, н, р en й
Naast de tegenstelling stemhebbend-stemloos kennen Russische medeklinkers nog een andere tegenstelling, namelijk hard-zacht. Dit heet ook wel niet-gepalataliseerd-gepalataliseerd. Met palatalisatie wordt een aanvullende beweging van de tong verstaan die de articulatie van een medeklinker begeleidt. Over het algemeen wordt een zachte medeklinker uitgesproken met het voorste deel van de tong (niet de punt!), hoger en verder naar voren dan bij de corresponderende harde medeklinker. Voor Nederlanders lijkt de zachte т in het Russische woord текст min of meer op de verbinding -tj- in katje.
- Simpel gesteld kan een zachte medeklinker worden beschouwd als de gelijktijdige articulatie van de betreffende medeklinker en een -j-klank.
Hierbij moet nadrukkelijk worden vermeld dat de zachte medeklinker niet mag worden gezien als een opeenvolging van medeklinker en j-klank.
Niet alle Russische medeklinkers komen paarsgewijs voor. Sommige medeklinkers zijn altijd hard, sommige hebben juist geen harde tegenhanger.
- Altijd hard zijn: Ж, Ц, Ш.
- Altijd zacht zijn: Й, Ч, Щ.
- Parige medeklinkers: Б, В, Г, Д, З, К, Л, М, Н, П, Р, С, Т, Ф, Х.
De harde en zachte variant van de parige medeklinkers verschillen in uitspraak, maar niet in schrift. Zachtheid blijkt uit specifieke indicatoren ná de medeklinker.
- Staat een medeklinker aan het eind van een woord of vóór een andere medeklinker, dan wordt zachtheid aangeduid d.m.v. het zachte teken (ь).
- Wanneer een medeklinker voor een klinker staat, dan bepaalt de gebruikte vocaal of de medeklinker hard of zacht is. (Hierover volgt meer tijdens de behandeling van de klinkers in Азбука (4).)
Bijvoorbeeld:
- рубль. De л in rubl’ is zacht, staat aan het eind van het woord en wordt dus gevolgd door het zachte teken.
- фильм. De л in fil’m is zacht, staat voor een andere medeklinker en wordt dus gevolgd door het zachte teken.
- журналист. De л in zhurnalist is zacht, wat valt op te maken uit de navolgende klinker и.
Goedendag,
Ik kijk veel op deze pagina als ik aanvullende informatie nodig heb . Geweldige site en dito informatie. Ik ben sinds medio 2015 begonnen met Russisch . Mijn vriendin is Russin en wil me verdiepen in haar taal en het ook spreken. Echter ik heb problemen met het het “waar en hoe “te gebruiken van het zacht teken. Je legt het geweldig uit maar ik begrijp het niet . Het “roebeltje” valt niet zeg maar. Kun jij mij in Jip en Janneke taal mij uitleggen hoe dit te begrijpen .
спасибо
John van de Laar , Tilburg
Beste John,
Het (harde en) zachte teken zijn restanten van de zogenaamde “gereduceerde klinkers” of “jers”, ook wel “halfvocalen” genoemd. In de oude Slavische talen werden met deze letters bijzondere klinkers aangeduid. In de 13e eeuw heeft de “val van de jers” plaatsgevonden. De jers verdwenen in bepaalde posities en in andere posities veranderden ze in [o] of [e].
Veel woorden bevatten voor de val van de jers meer lettergrepen dan tegenwoordig. Om je een voorbeeld te geven: het moderne Russische woord дом (huis) bestond vroeger uit twee lettergrepen: домъ. De jer is nu dus verdwenen. In het Russisch kan het weggevallen van een zogenaamde “voor-jer” (ь) zijn sporen achterlaten in de zachtheid van de voorafgaande medeklinker bij die vroegere jer. Aan het eind van een woord wordt deze zachtheid weergegeven met de letter ь, die nu dus géén klinker meer aanduidt. Een voorbeeld is het moderne Russische woord день (dag).
Bovenstaande is taalkundige theorie. Dergelijke onderwerpen zijn belangrijk om een taal in zijn huidige, moderne vorm te kunnen begrijpen. Je kunt via de taalkunde in principe afleiden wanneer je het zachte teken moet gebruiken, maar volgens mij is het ondoenlijk om dat voortdurend te doen in het dagelijkse gebruik van de taal.
Veelal kun je horen of een medeklinker hard of zacht moet zijn. Probeer de woorden фильм en рубль maar eens met een harde ‘vette’ л uit te spreken, echt bevorderlijk voor de uitspraak is dat niet. Bedenk dat op papier het verschil tussen een harde en zachte medeklinker niet zichtbaar is. Er moet dus naar de ‘omgeving’ van de medeklinker worden gekeken om te zien of je het zachte teken moet gebruiken. Onthoud hierbij dat een medeklinker altijd zacht is voor een van de klinkers и, я, ё, ю, е. Een medeklinker gevolgd door een van deze klinkers behoeft dus niet ook nog eens een zacht teken. Voor de woorden фильм en рубль geldt dat zonder het zachte teken niet te zien is dat we met een zachte л te maken hebben. De omgeving van deze medeklinkers vereist dus wel het gebruik van een zacht teken. Kunnen horen of een medeklinker hard of zacht is, zal naarmate het Russisch je meer eigen wordt steeds beter gaan.
Vaak genoeg zijn er ook gewoon duidelijke regels voor het gebruik van het zachte teken. Een paar voorbeelden zijn: de gebiedende wijs van werkwoorden met een stam op ж, ш, ч heeft een zacht teken, bijvoorbeeld слышь! (hoor!). De uitgang van een infinitief op een medeklinker is zacht, bijvoorbeeld читать (lezen). De tweede persoon enkelvoud van de tegenwoordige tijd gaat altijd uit op -шь, bijvoorbeeld читаешь (je leest). De eerste en vierde naamval enkelvoud van vrouwelijke woorden op ruisklanken hebben een zacht teken, zoals мышь (muis) en ночь (nacht).
Ik hoop dat je hier wat aan hebt. Succes met het Russisch!
Vriendelijke groeten,
Harmen
Geachte,
Ik vind je site superverhelderend, nu heb ik echter een vraagje bij je antwoord (8 feb 2016) op de vraag van John.
In de voorlaatste paragraaf zeg je “Onthoud hierbij dat een medeklinker altijd zacht is ‘na’ een van de klinkers…”. Zou het kunnen dat in het licht van hetgeen volgt die ‘na’ ‘voor’ moet zijn?
Sorry, maar het ligt aan mijn onwetendheid op vlak van Russisch en daarom was het me niet helemaal duidelijk.
Bedankt voor al je moeite,
Ann
Hoi Ann,
Je hebt helemaal gelijk! Het moet inderdaad ‘voor’ zijn. Ik heb de zin meteen aangepast. Dank voor je oplettendheid 😉