De vorming van aspectparen

De meeste imperfectieve werkwoorden zijn niet-geprefigeerd, want ze presenteren een pure handeling, toestand of een proces. Bijvoorbeeld:

• читáть – lezen
• смотрéть – kijken.

Met behulp van verschillende voorvoegsels kunnen we een handeling, toestand of proces veranderen en het werkwoord perfectief maken. Met één imperfectief werkwoord kunnen we daardoor veel perfectieve afleidingen vormen. Bijvoorbeeld:

• читáть → зачитáть (oplezen), отчитáть (berispen), перечитáть (herlezen) etc.
• смотрéть → осмотрéть (bekijken), присмотрéть (vinden), рассмотрéть (bekijken) etc.

Als we een niet-geprefigeerd imperfectief werkwoord voorzien van een voorvoegsel, dan zijn er twee mogelijkheden:

1. De betekenis van het werkwoord verandert niet door toevoeging van het voorvoegsel. Het resultaat is een aspectpaar. Bijvoorbeeld:

• читáть (if) – прочитáть (pf) – lezen
• смотрéть (if) – посмотрéть (pf) – kijken.

Het is niet te voorspellen welk voorvoegsel moet worden gebruikt bij de vorming van een aspectpaar. Aspectparen moeten daarom als paar worden geleerd.

2. De betekenis van het werkwoord verandert door het voorvoegsel. Bijvoorbeeld:

• перечитáть (pf) – herlezen
• пересмотрéть (pf) – opnieuw bekijken; herzien.

Van deze perfectieve werkwoorden kan meestal weer een imperfectief werkwoord worden gevormd. Zulke imperfectieve partners van geprefigeerde perfectieve werkwoorden noemen we secundaire imperfectieven:

• перечитáть (pf) – перечи́тывaть (if) – herlezen
• пересмотрéть (pf) – пересма́тривать (if) – opnieuw bekijken; herzien.

De aspectparen die op bovenstaande manier worden verkregen, kunnen we herkennen aan het gebruik van verschillende achtervoegsels. In het voorbeeld zijn dit de aspectparen met in het imperfectief het achtervoegsel -ыв-/-ив-:

• перечи́тывaть (if)
• пересма́тривать (if).

Een andere mogelijkheid is het gebruik van het achtervoegsel -ва- in het imperfectief:

• прода́ть (pf) – продава́ть (if) – verkopen
• откры́ть (pf) – открыва́ть (if) – openen.

Andere, veelvoorkomende aspectparen zijn die met de achtervoegsels -а-/-(л)я- (voor imperfectief) en -и- (voor perfectief). Bijvoorbeeld:

• получáть (if) – получи́ть (pf) – krijgen; ontvangen
• повторя́ть (if) – поврори́ть (pf) – herhalen.

Heel soms zijn de werkwoorden van een apectpaar niet van elkaar afgeleid:

• говори́ть (if) – сказа́ть (pf) – spreken.