Het aanwijzend voornaamwoord тот

Het aanwijzend voornaamwoord тот vormt samen met het hier eerder besproken aanwijzend voornaamwoord этот de Russische tegenhanger van het Nederlandse dit, dat, deze, en die.

• De г in тогó wordt uitgesproken als [v].

Het onderscheid tussen этот en тот komt niet helemaal overeen met dat tussen deze/dit (hier/nu) en die/dat (daar/toen). In het Russisch baseert men de keuze tussen de twee voornaamwoorden op het onderscheid ‘voor de hand liggend, bekend’ (этот) tegenover ‘nieuw, afwijkend, anders’ (тот). Dit onderscheid maakt dat этот en тот in verschillende situaties en functies worden gebruikt. Daarbij is de keuze voor этот als het ware de standaardkeuze, этот wordt dus ook het meest gebruikt, terwijl de keuze voor тот apart gemotiveerd is.

In het Russisch baseert men de keuze tussen этот en тот op het onderscheid ‘voor de hand liggend, bekend’ tegenover ‘nieuw, afwijkend, anders’. Dit zorgt ervoor dat этот en тот in verschillende situaties en functies worden gebruikt.

Этот betekent zowel deze/dit (hier/nu) als die/dat (daar/toen) en kan dus verwijzen naar objecten of personen die zich dichtbij dan wel veraf bevinden:

• Я о́чень люблю́ э́ту кни́гу. – Ik houd erg veel van dit/dat boek.
• Ви́дишь э́того ма́льчика? Э́то мой брат. – Zie je die jongen daar? Dat is mijn broer.

Тот wordt alleen in bepaalde gevallen gebruikt.

1. Om aan te geven dat iets ver weg is (in tijd of plaats):

• Ты ви́дишь то зда́ние? – Zie je dat gebouw? (daar ver weg)
• То вре́мя я по́мню хорошо́. – Die tijd kan ik me goed herinneren.

2. In tegenstelling tot этот en om een contrast met этот te markeren:

• Э́тот ма́льчик всё вре́мя говори́т, а тот молчи́т. – Dit jongetje praat de hele tijd, en dat jongetje houdt zijn mond.
• Он живёт не в э́том до́ме, а в том. –  Hij woont niet in dit huis, maar in dat daar.

3. Om te verwijzen naar de ‘andere zijde’ van een rivier, tafel, straat enz.:

• на том берегу́ реки́. – op de andere oever/aan de overkant van de rivier
• сиде́ть на той стороне́ стола́. – aan de andere kant van de tafel zitten
• идти́ по той стороне́ у́лицы. – aan de overkant/andere kant van de straat lopen

4. In combinatie met не kan тот de betekenis ‘de verkeerde, niet de goede/juiste’ hebben:

• Вы набра́ли не тот но́мер. – U heeft het verkeerde nummer gedraaid.
• Мы откры́ли не ту дверь. – We hebben de verkeerde deur geopend.

In deze betekenis wordt ook de vaste uitdrukking не тó (niet goed) als naamwoordelijk deel van het gezegde gebruikt:

• Здоро́вье уже́ не то. – M’n gezondheid is niet meer zo goed.

5. In combinatie met же kan тот de betekenis ‘dezelfde/hetzelfde’ hebben:

• Я ви́дел вокру́г себя́ те же ли́ца. – Om me heen zag ik steeds dezelfde gezichten.
• Мы откры́ли ту же дверь, что и ты. – We hebben dezelfde deur geopend als jij.

In deze betekenis wordt тот ook zelfstandig gebruikt:

• Я закажу́ то же, что и ты. – Ik bestel hetzelfde als jij.
• И вам того́ же! – Insgelijks!
• Ты всё тот же. – Je bent nog niet veranderd/Je bent nog steeds hetzelfde.

NB. Naast тот же bestaan uitgebreidere combinaties als тот же сáмый (precies hetzelfde) en оди́н и тот же (een en hetzelfde).

6. In combinatie met кто/что in de betekenis ‘degene die/datgene dat’. Тот wordt hier in de hoofdzin zelfstandig gebruikt om een bijzin in te leiden waarin duidelijk wordt wie of wat er wordt bedoeld:

• То, что она́ тебе́ расска́зывала – непра́вда. – Wat (datgene dat) ze jou verteld heeft, is niet waar.
• Э́то о́чень ва́жно для тех, у кого́ за́втра бу́дет контро́льная по литерату́ре. – Dit is heel belangrijk voor degenen die morgen een proefwerk literatuur hebben.
• Мо́лится тот, кто ве́рует. – Bidden doet degene/hij die gelooft.

NB. Een uiteenzetting wordt dan ook vaak begonnen met de vaste inleidende wendingen als: дéло в том, что (het zit (namelijk) zo dat), пéред тем, как (voordat, alvorens), ввидý тогó, что (gezien het feit dat), несмoтря́ на то, что (ondanks het feit dat).

Als bepaling bij een zelfstandig naamwoord wordt тот gevolgd door котóрый:

• Та учи́тельница, кото́рая нас всегда́ руга́ла, здесь бо́льше не рабо́тает. – De lerares die ons altijd uitschold, werkt hier niet meer.

Та geeft in deze zin aan dat het onderwerp, namelijk die bepaalde lerares, als eens ter sprake is gebracht.

7. In vaste verbindingen:

• с тех пор, что – sinds, vanaf het moment dat
• в то вре́мя, как – toen, terwijl, op het moment dat
• по́сле того́, как – nadat

OEFENBOEK: hoofdstuk 21, oefening 1