Het aspect van het werkwoord

Bijna alle Russische werkwoorden komen paarsgewijs voor. Zo’n paar noemen we een aspectpaar. Eén werkwoord heeft dan twee vormen. Bijvoorbeeld:

Beide werkwoordvormen hebben de betekenis ‘schrijven’, alleen het aspect is verschillend. Daarmee wordt de manier bedoeld waarop we kijken naar een handeling of een situatie die door het werkwoord wordt uitgedrukt. De eerste vorm – писáть – heeft het imperfectieve aspect, de andere vorm – написáть – is een werkwoord van het perfectieve aspect.

Een Russisch werkwoord behoort meestal tot één van de twee aspecten en is dus óf imperfectief óf perfectief.

Handeling

Een handeling is een proces (bijvoorbeeld een boek lezen) waarin je zit, hebt gezeten of zou willen zitten. Voor de bepaling van het aspect moeten we kijken naar de termijnen van de handeling. Bij het voorbeeld ‘lezen van een boek’ kan worden afgevraagd of het boek wordt uitgelezen of dat er misschien slechts drie pagina’s worden gelezen en de handeling dan stopt. Iedere handeling heeft daarom twee morfologische vormen: imperfectief of perfectief.

• Imperfectief → het imperfectieve aspect focust zich op het verloop of proces van de handeling, waarbij grenzen, resultaat, beginfase etc. buiten beschouwing blijven. Bijvoorbeeld: Я читáю кни́гу. – Ik lees een boek. 

• Perfectief → werkwoorden van het perfectieve aspect focussen zich op de temporele grenzen, termijnen, beginfases en het resultaat van de handeling. Bijvoorbeeld: Я прочитáл кни́гу. – Ik heb het boek (uit)gelezen.

Herkennen en gebruik

Wanneer je een Russische tekst leest en het aspect van een werkwoord probeert te achterhalen kun je letten op signaalwoorden. Per aspect kunnen dat o.a. zijn:

• imperfectief: чáсто (vaak), дóлго (lang), всегдá (altijd)
• perfectief: наконéц (eindelijk, tenslotte), потóм (vervolgens, daarna).

Aanwijzingen voor het gebruik van het imperfectieve aspect zijn verder nog:

• om de tegenwoordige tijd uit te drukken wordt áltijd een werkwoord van het imperfectieve aspect gebruikt
• na werkwoorden met de betekenis beginnen, eindigen, doorgaan met staat de infinitief in het imperfectieve aspect
• na не нáдо staat de infinitief in het imperfectieve aspect .

NB Door de twee verschillende aspectbetekenissen kan met het imperfectieve en perfectieve aspect de verleden en toekomende tijd worden uitgedrukt. Alléén het imperfectieve aspect kan daarnaast ook de tegenwoordige tijd uitdrukken. (Zie het schema van tijden.)

Vorming en gebruik

Voor het vormen van aspectparen zijn er verschillende manieren:

 > De vorming van aspectparen